Kabakgiller familyasından bir sebze olan salatalık, içerdiği
vitaminler, mineraller ve proteinler bakımından oldukça zengindir. Salatalık,
tırmanarak büyümeyi seven bir sebzedir. Çok çabuk olgunlaşmakla beraber fazla
bakıma da ihtiyacı yoktur. Ülkemizde, mevsiminde ve açıkta yetiştirilir. Diğer
bölgelerde seralarda da yetiştirilebilmektedir. Özellikle seralarda turfanda
yetiştirilen salatalık yüksek fiyatlara ulaşmaktadır.
Salatalık Yetiştiriciliğine Etki Eden Faktörleri
İklim ve Toprak Faktörü
Salatalık, ılık iklim sebzesidir. Dolayısıyla soğuk iklimlerde oldukça hassastır. Sıcaklık derecesi sıfırın altına düştüğü zamanlarda olumsuz etkilenir. Salatalık tohumlarının ekildikleri alanda çimlenebilmeleri için toprak ısısının en az 11 derece olması gerekmektedir. Çimlenme için en verimli en elverişli toprak ısısı 11 ile 18 derece arasında olmalıdır. Sıcaklık derecesi arttıkça buna paralel olarak çimlenme hızı da artış gösterir. Bunun yanı sıra yaz mevsiminde sıcak ve kuru hava salatalığı olumsuz etkiler. Bu dönemlerde, bitkinin su düzeni normal sınırlar içinde tutulmalıdır. Sulama düzenli ve belirlenen sınırlarda yapılmazsa, salatalığın gelişimi yavaşlar ve meyveler hızla acılaşır. Bu yüzden ilkbaharda soğuk hava şartları geçer geçmez ekimi yapılmalıdır. Ekme işlemi geç döneme bırakılırsa sıcak ve kuru mevsime denk gelir ve iyi bir sonuç alınamaz.
Salatalık, birçok toprak tipinde
yetiştirilebilme özelliğine sahiptir. Ancak, derin su tutma kabiliyetine sahip,
organik ve diğer bitki, besin maddeleri bakımından zengin, tınlı ve kumlu
toprakları sever. Aynı zamanda salatalık, yüksek tuz seviyelerine karşı
hassastır. Bu nedenle toprağın drenajı ve eriyebilir tuz seviyesinin düşük
olması gerekir.
Salatalığın Yetiştirilme Tekniği
Salatalık, açıkta ya da seralarda yetiştirilebilir. Açık ya da seralarda üç ayrı teknik ile yetiştirilebilir.
1.Yöntem
Bu yöntemde tohumlar, yastık, kasa ya da saksılara ekilir. Bu alanda fide yetiştirilir. Daha sonra fideler, esas yerlerine dikilerek yetiştirilir.
2.Yöntem
Tohumlar doğrudan açıkta olan yerlere ekilir ve yetiştirilir.
3.Yöntem
Seralarda yetiştirme yöntemidir. Bu
yöntemde seralarda askıya alınmak suretiyle yetiştirilir.
Ekim Nöbeti
Salatalık kökleri, toprakta genellikle ilk 20-25 cm derinlikte gelişir. Bu yüzden her yıl üst üste aynı yerde salatalık yetiştirilmesi toprağın bu derinliğini bitki ve besin maddeleri açısından fakirleştirir. Aynı zamanda toprağın yorulmasına yol açar. Bunun olmasına engel olmak için değişik kök sistemin sahip bitkilere yer vermek gerekir.
Toprağı Hazırlamak
Salatalık ekimi ve dikimi için ekim yapılacak alandaki toprağın hazırlanması gerekiyor. Elbette toprağı hazırlamak için toprağın yapısı, karakteri, uygulanacak sulama sistemi, yetiştirme metotları gibi faktörler dikkate alınmalıdır. Salatalık köklerinin rahatlıkla gelişmeleri için toprağın havalandırılması gereklidir. Ekim alanın önceden sulanması ve bunun ardından toprak tava gelir gelmez fazla vakit kaybetmeden sürülmesi ve işlenmesi gerekir. Ayrıca, toprak yüzeyinde bulunan çeşitli bitki artıklarının temizlenebilmesi ve keseklerin ufalanması için alana dikkatli bir şekilde tırmıklama yapılmalıdır. Bu işlemlerden sonra toprak, ekim ve dikim için hazır hale gelir. Seralarda toprak hazırlığı ise bel ile yapılır.
Toprak önce dezenfekte edilir. Daha
sonra toprak uygun tavda bellenir ve işlenir. Serada salatalık yetiştiriciliği
için topraktaki hastalık kaynaklarının yok edilebilmesi için sera toprağının üç
yılda bir değiştirilmesi ya da toprağın ekim öncesinde dezenfekte edilmesi
yani, ilaçlanması gerekmektedir. Sera toprağının değiştirilmesi oldukça
zahmetli olup maliyeti yüksek bir uygulamadır. Dolayısıyla toprağın kimyasal
maddelerle dezenfekte edilmesi çok daha uygundur.
Ekim ve Dikim
Fide yetiştirme yöntemi daha fazla masraflıdır. Aynı zamanda daha çok emek istemekte olup daha erken verim alınır. Kaliteli fide, uygun fide harcı, iyi bir bakım ve yetiştirme ortamı hazırlanır. Harç kullanılmadan önce dezenfekte işlemi yapılır. Harç hazırlandıktan sonra tohum ekimine başlanır. Açıkta yetiştiricilik için soğuk hava şartları biter bitmez yastık ve tüplerde yetişen fideler, işlenmiş ve hazırlanmış dar ya da geniş masuralara dikilir.
Seralarda dikim, fideler yastık ve
tüplerden çıkarılır ve önceden açılmış olan çukurlara konur. Can suyu verilerek
fide etrafındaki boşluklar bu su ile doldurulur. Daha sonra bu boşluklar el ya
da çapa yardımı ile etrafındaki toprakla doldurulur.
Salatalık tohumlarının doğrudan tarlaya ekilmesi için ekimin ilkbahar başlarında yapılması gerekir. Yaklaşık Nisan ayı ortalarına kadar ekim yapılmış olmalıdır. Tohumlar ekilmeden bir ya da iki gün önce ıslak bir bez içinde bırakılırsa tohumlar kısa zamanda çimlenir ve toprak yüzeyine çıkar.
Gübreleme İşlemi
Salatalık bitkisi, gübre sever.
Çiftlik gübresinde toprağa 3-6 ton vermek toprağın verimliliğini arttırır. Aynı
zamanda toprağı organik madde bakımında zenginleştirir. İlk meyve görüldükten
sonra azotlu gübrelerden ya da çiftlik gübresinden elde edilmiş şerbetten bir
ya da iki kez verilmesi son derece faydalıdır.
Sulama
Salatalık bitkisinin diplerinin hep
nemli olması gerekir. Bitkinin iyi gelişmesi ve acılaşmaması açısından bu
önemlidir. Sulamalar, sabahın erken saatlerinde ya da akşamüstü yapılması
gerekir.
Bakım
Çapalama yapılarak toprağın
gevşetilmesi, havalandırılması, yabancı otların yok edilmesi ve temizlenmesi
toprağın nemini korumasını sağlar. Bitki boyu, 8-10 cm olduğunda ilk çapa
yapılmalıdır. Bitkinin gelişimine göre 2-3 hafta arayla birkaç defa çapa
yapılması gerekir.
