Domates Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

Sebze mi yoksa bir meyve mi olduğu hala tartışma konusu olan domatesin mutfaklardaki tarihi çok eski değil ama bugün domatesin girmediği lezzetleri bir nefeste saymak da mümkün değil. Özellikle Türk Mutfağında domates hemen her şeyde kendine yer buluyor. Çorbalardan kebaplara, salatalardan mezelere, ev yemeklerinden menemene ve zeytinyağlılara kadar pek çok yemeğe lezzet veren hep domates oluyor. Öte yandan, domates pahada cep yakmaya da devam ediyor. Peki, yaz döneminde bile fiyatlar bakımından yanına kolay kolay yaklaştırmayan domates nasıl yetiştiriliyor dersiniz? İşte domates yetiştiriciliği hakkında detaylı bilgiler! 

 

Zengin Türk Mutfağında domatesin yeri bambaşka! Tüm dünyada tüketimi oldukça fazla olan domates yazın taze taze, kışın konserve olarak, yemeklere salça halinde veya küp küp doğranmış olarak girse de bir şekilde varlığını hissettiriyor. Peki, böylesine zengin yemek bir çeşitliliği varken, domatesin tarihinin çok eski olmadığını hatta Osmanlı’ya gelişinin 17. yüzyıl olduğunu söylesek… Evet, domates ilk olarak Amerika’da keşfedildi ve Türk Mutfağına 17. yüzyılda giriş yaptı. O döneme kadar ise Türk Mutfağında yemekler erik, kayısı, ayva gibi meyvelerle tatlandırılıyordu. Amerika’nın keşfinden sonra patates ve domates gibi yeni dünya lezzetleri tüm dünyada yaygınlaşmaya başladı. İyi ki de öyle oldu çünkü domates bu denli yaygınlaşmasa ve her toprak türünü seven bir besin türü olmasaydı Türk Mutfağı bu kadar zenginleşebilir miydi, tartışılır.

 

Peki, menemenden kuru fasulyeye, zeytinyağlı patlıcandan mantının sosuna; akla gelebilecek en güzel yemeklerin gerek lezzet kaynağı gerek süsü olan, kişi başı tüketim miktarı ve tabi fiyatı da bir o kadar yüksek olan domates nasıl yetiştiriliyor? Kendi domatesinizi bahçenizde yetiştirip, daha sonra dalından koparıp taze taze kahvaltı sofranıza taşımak istiyorsanız neler yapmanız gerekiyor? İşte domates yetiştiriciliğinin püf noktaları!

 

Domatesin Gelişmesi

Domatesin gelişebilmesi için ilk olarak yumurtanın döllenmesi gerekiyor. Bunun için de en uygun sıcaklık 18 ila 21 derece. Eğer bulunduğunuz yerde sıcaklık 10 dereceden düşük veya 38 dereceden yüksekse yumurtanın döllenmesi de güçleşiyor. Ilık iklim ürünü olan domates çok soğuğu da çok sıcağı da sevmiyor ama toprak da seçmiyor. Dünyanın neresinde olursanız olun bir şekilde domates yetiştirebilirsiniz. Buna evinizin balkonundaki minik bir saksı da dahil. Çok soğuk iklime sahip bölgelerde ise artık en iyi çözüm seracılık oluyor.

 

Kumlu topraklardan hafif killi topraklara kadar her toprak tipinde yetiştirilmeye uygun bir ürün olan domates için en yüksek verimi hafif ağır karakterli topraklarda alabilirsiniz. Derin, geçirgen, su tutma özelliği iyi, humus ve besin maddelerince zengin topraklarda domates yetiştirmek adına çok daha iyi sonuçlar alacağınızdan emin olabilirsiniz. Domates toprak asitliğinde karşı da oldukça dayanıklı bir ürün… En iyi sonucu pH=5.0-7.0 olan topraklarda alabilirsiniz.

 

Toprağın İşlenmesi

Her sebze ve meyve yetiştirilirken özen ve bir ön hazırlık istiyor. Toprağın hazırlanması gibi… Domates yetiştirirken de yüksek verim elde etmek için toprağın hazırlanması önem taşıyor. Başarılı bir domates tarımı yapılabilmesi için tarla veya bahçe hazırlığının şart olduğunu unutmayın. Yani toprağın işlenmesi en az gübreleme kadar önemli. Buradaki en kritik nokta ise toprağın ne zaman işleneceği... Toprağın uygun rutubette olduğu zaman işlenmesi gerektiğini unutmayın.

 

Domates yetiştiriciliğinde ilk toprak işlemesi yaz sonunda veya sonbaharda yapılıyor. Eğer tarlada pulluk tabanı denilen sert ve verimsiz bir tabaka oluştuysa subsoiler veya çizel denilen ve toprağı devirmeden, derinlemesine yırtarak işleyen aletlerin kullanılması gerekiyor. Çünkü uzun yıllar toprağın aynı derinlikte işlenmesi sonucu, toprağın 25-30 cm altında oluşan bu sert tabaka, üzerinde aşırı su ve tuz birikmesi nedeniyle, köklerin ölümüne neden oluyor ve daha derinlere gitmesine de engel oluyor. Pulluk tabanı oluşumuna karşı yapılması gerekense toprağın bulunduğu yerde işlenmesi… Kış döneminde toprağın işlenmesine yönelik olarak daha detaylı bilgilere sahip olmanız gerektiğini hatırlatalım.

 

İlkbaharda yapılacak toprak işlemelerinin amacı ise tarlanın rutubetini muhafaza etmek, fide dikimine veya tohum ekimine elverişli hale getirmek ve gübrelemeyi yapmak. Eğer tarlada tav kaybolmamışsa ilkbaharda son sürüm derince yapılmalıdır. Böylece domatesin kökleri derin işlenmiş topraklarda daha derinlere gidebiliyor ve bitkinin kökleri daha iyi yerleşiyor. Topraktaki rutubet durumuna göre yapılacak sürümden sonra toprak inceltilmeli. Yağışlı bir yıl olup olmadığına göre toprağın işlenmesi sürecinin değiştiğini de bilmelisiniz.

 

Uzun bir gelişme periyodu olan domates yetiştiriciliğinde toprağın bitki besin maddeleri yönünden zengin olması gerekiyor. Bu da gübrelemenin önemini ortaya çıkarıyor. Gübreleme de ise ahır gübreleri ve ticaret gübreleri olmak üzere iki türlü gübre bulunuyor.

 

Üç Şekilde Domates Yetişiyor

Domates yetiştiriciliğinde üç ayrı yöntem var. Bunlar doğrudan tohum ile yetiştiricilik, fide ile yetiştiricilik ve aşı ile yetiştiricilik. Bu üç yöntemi kısaca açıklayalım.

 

Doğrudan Tohum İle Yetiştiricilik: Tarlaya doğrudan tohum ekimi gerçekleştirilecekse toprak sıcaklığının en az 15 derece olması gerekiyor. Domates tohumlarının tarlaya ekim takvimleri erkenci, orta erkenci ve geçici çeşitlere göre yapılmalı. Doğrudan domates tohumu ekimi için en uygun zaman Nisan ortası ile Mayıs ortasıdır. Erken yapılan don tehlikesinin göz ardı edilmemesi gerekiyor. Tarlaya doğrudan domates tohum ekiminde başarılı olabilmek için yabancı otlardan da tarlayı arındırmak gerektiğini hatırlatalım. Doğrudan tohum ekiminde toprağın kaymak tabakası bağlamaması da bir başka önemli detay… Bu nedenle direkt tohum ekimi hafif karakterli topraklarda yapılmalı.

 

Fide İle Yetiştiricilik: Bahçe ve sera sebzeciliği ile sanayi tipi sebzecilikte fide yetiştiriciliği açısından bazı farklar var. Bahçe ve sera sebzeciliği için domates fide yetiştiriciliğinde sebze fideleri genellikle sıcak, ılık ve soğuk yastıklarda yetiştiriliyor. Bu yetiştirme yerlerine cam ve plastik seralar da ilave edilebilir. Fide ile yetiştiriciliğin en önemli noktası fidenin isteği iklim koşullarının sağlanması. Diğer önemli bir konu da bitki yetiştirme ortamlarının özellikleri. Başarılı bir domates yetiştiriciliğinde en önemli konunun sağlıklı bir fide elde etmek olduğunu unutmayın. İlk üretimin her zaman en önemli üretim olduğunu da biz hatırlatalım. İyi bir domates fidesinde aranan özellikleri ise şu şekilde sıralayabiliriz:

 

·       Bütün kısımları sağlam ve sağlıklı olmalıdır, diri ve kuru maddece zengin olmalıdır. 

·       Boya kaçmamış olmalı ve kendine has bir rengi olmalıdır.

·       Fazla genç ve yaşlı olmamalıdır. 

·       Dikim sonrasındaki yeni koşullara alışana kadar geçen dönemde yeterli toprağı ve kök sistemini taşımalıdır. 

·       Bir fidelikteki tüm fideler bir örnek ve pişkin olmalıdır.

 

Aşı ile Yetiştiricilik: Aşılama yalnızca domateste değil, birçok sebze ve meyvede karşımıza çıkan bir yetiştirme yöntemi. Domates de aşılama yöntemi ile yetiştirilebilen bir ürün. Elbette teknikleri ve dönemleri hakkında doğru ve detaylı bilgi edinmek önem taşıyor. 

; )